Масъалаи коррупсия ва хусусиятҳои он яке аз масъалаҳои муҳим ва актуалӣ дар низоми илмҳои ҷомеашиносӣ, алалхусус илмҳои сиёсӣ ба ҳисоб меравад. Омӯзиш ва таҳлилу тадқиқи ҳамаҷонибаи он ба зарурияти объективӣ табдил ёфтааст, зеро он ба яке аз таҳдидҳои навини олам табдил ёфтааст, ки амнияти давлатҳо ва муносибатҳои ҷамъиятиро зери хатар мегузорад.
Имрӯз зарурати тадқиқу таҳлили сабабу хусусиятҳои пайдоиши коррупсия ба миён омадааст, зеро он метавонад ба рушди ҷомеаи демократӣ монеаҳоро ба вуҷуд орад. Дар сарчашмаҳои илмӣ муносибат ба коррупсия дар сатҳи гуногун қарор дорад. Дар давраи шӯравӣ назарияи коррупсия, ҳамчун таълимоти мукаммале оиди падидаи мазкур ташаккул наёфта буд, зеро ба масъалаи коррупсия чандон диққат намедоданд. Коррупсияро хоси ҷомеаи сармоядорӣ дониста, ба ҷомеаи сотсиализм бегона меҳисобиданд. Дар кишвари мо бошад, аз давраи рукут сар карда, амалҳои коррупсионӣ авҷ гирифтаанд.
Коррупсия характери махсусеро соҳиб аст, ки он дар раванди интихобот ва дар амалиёти лоббистӣ баҳри ин ё он манфиат ба мушоҳида мерасад. Дар баробари коррупсия дар бисёр ҳолатҳо ҷиҳатҳои дигари он амсоли коррупсияи сиёсӣ истифода мешавад, ки дар бисёр мамлакатҳо паҳн гаштааст. Ҳар қадаре, ки дар ҷомеа сатҳи ташаккули демократия паст бошад, ҳамон қадар дараҷаи коррупсияи сиёсӣ инкишофи баландро соҳиб мегардад. Чун қоида, коррупсияи сиёсӣ дар давлатҳое, ки системаи ҳуқуқӣ ва судиашон инкишоф наёфтааст сатҳи пасти соҳаҳои пешрафти ҳаёт рушд мекунад, ки дар он давлат, эътибори шахсият, алоқаҳои хешу таборӣ, муносибати рафиқона нисбат ба қонун ва қоидаҳои танзиму таъмини муносибатҳои байниҳамдигарии инсон ва ҷомеа боло меистад.
Коррупсия ин гирифтани фоидаи шахсӣ аз ҳисоби ҷамъият мебошад. Чуноне ки қайд кардем, коррупсияи сиёсӣ дар ҳамаи давлатҳо дар амалияи ҷамъиятӣ намудор аст.
Яке аз шартҳои муборизаи муваффақона бар зидди коррупсия ин фароҳам овардани заминаи мусоид ва таҳкими ҳамкориҳои байналмилалӣ дар ин соҳа аст. Аслан, вақте ки бо баробари пайдоиш ва ташаккули давлат коррупсия дар шаклҳои оддиаш пайдо гардид, масъалаи мубориза бар зидди ин падидаи иртиҷоӣ ва ифротӣ, ки метавонад ба асосҳои давлатдорӣ таҳдид намояд ва онро хароб намояд, барҷаста гардидааст.
Душвории мубориза бар зидди коррупсия дар он зоҳир мегардад, ки он на танҳо проблемаи ҷиноӣ (криминалӣ), балки иқтисодию иҷтимоӣ ва сиёсӣ низ мебошад. Бо вуҷуди аз тарафи умум маҳкум намудану қабули декларатсия оид ба мубориза бар зидди коррупсия, он мавҷудияти худро устуворона идома медиҳад. Ҳар қадаре, ки сатҳи коррупсия зиёд гардад, ҳамон қадар таъсири манфии он ба обрӯи давлат дар миқёси байналмилалӣ бештар мерасад ва ин ба ҷалби сармояи хориҷӣ монеъ мегардад. Инчунин таҳдидҳои иҷтимоию иқтисодиро ба амнияти давлатӣ ба вуҷуд меорад. Барои ҳамин, муборизаи таъсирнок бо ин танҳо тавассути амалӣ намудани маҷмӯи тадбирҳое, ки дар асоси сиёсати ягонаи зидди коррупсионӣ бунёд мегардад, имконпазир аст. Ин тадбирҳо бояд дарбаргирандаи чорабиниҳои мунтазами давлатӣ бошанд ва тавонанд сабабу шароитҳоеро, ки тавлидкунандаю парварандаи коррупсия дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти сиёсӣ ҳастанд, бартараф намоянд.
Яке аз роҳҳои пурсамари мубориза бар зидди коррупсия ҳамчуноне, ки дар барномаи глобалии СММ зикр гардидааст, ин огоҳонидани мардум аз коррупсия аст. Ҳар қадаре ки аҳолӣ аз оқибатҳои коррупсия бохабар бошанд, ҳамон қадар мубориза бо коррупсия осон мегардад. Конвенсияи СММ оиди мубориза бо коррупсия ба давлатҳои иштирокчӣ тавсия додааст, ки шаҳрвандони худро оиди зарари коррупсия бохабар намоянд.
Дар воқеъ, мубориза бар зидди коррупсия ва ҷиноятҳои хосияти коррупсионӣ дошта, яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати ҳуқуқии давлат ба шумор меравад, зеро ҷиноятҳои коррупсионӣ асосҳои давлату давлатдориро аз байн бурда, ба фаъолияти муқаррарии мақомоти давлатӣ халал расонида, таъсири манфии хешро ба равандҳои иқтисодӣ ва рушди иҷтимоӣ мерасонад.
Мубориза бар зидди коррупсия дар ҷомеаи муосир масъалаи мураккабтарин аст. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои пешгирӣ ва мубориза бар зидди коррупсия заминаи қонунӣ-ҳуқуқӣ сохта шуда, он бо суръати тез мукаммал мегардад. Манбаи асосии қонунгузории зиддикоррупсионӣ Конститутсия Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.
Имрӯз ба ҳар як давлат зарур аст, ки пеши ин гуна амали манфур дар ҷомеа гирифта шавад ва аз он ҷилавгирӣ намояд. Барои ин, аз тарафи мақомоти давлатӣ кӯшиш ба харҷ дода мешавад, ки баҳри пурқувват намудани роҳу воситаҳо бар зидди ин гуна амали манфур дар ҷомеа чораҳои зарурӣ андешад.
Зилола Зарипова