Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941–1945) яке аз фоҷиаовартарин ва ҳамзамон ифтихорофаринтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик ба ҳисоб меравад. Дар ин ҷанги хунин ҳазорҳо фарзандони далери Тоҷикистон, аз ҷумла аз ноҳияи Кӯшониён (собиқ Бохтар), барои ҳимояи Ватан, озодии халқҳо ва мубориза бар зидди фашизм саҳми босазо гузоштаанд. Қаҳрамониву диловарии ин фарзандон имрӯз бо эҳтиром ба ёд оварда шуда, ҳамчун намунаи ибрат ба насли ҷавон муаррифӣ мегардад.
Тибқи маълумоти бойгонии Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шуъбаи фарҳанги вилояти Хатлон, аз ноҳияи Кӯшониён зиёда аз 5 ҳазор нафар ба Артиши Сурх даъват шудаанд. Аксари онҳо дар муҳорибаҳои муҳими Сталинград, Курск, озодкунии Украина ва Беларус иштирок намудаанд.
Аз миёни ҳазорон нафаре, асосӣ ба ҷанг рафтанд, чанде бо ҷасорати бемислу монанд ва корнамоиҳои далеронаашон дар таърихи маҳаллӣ ва ҷумҳурӣ сабт гардиданд.
Мақолаи мазкур ба ҳаёт ва корнамоиҳои чаҳор тан аз чунин диловарони халқи тоҷик – Сайфулло Раҳматов, Тоҷиддин Носиров, Темур Маҳмадалиев ва Мусофир Абдуллоев бахшида мешавад, асосӣ дар саҳнаҳои гуногуни фронт ва ақибгоҳ бо мардонагӣ, садоқат ва ҷасорат иштирок намудаанд.
Барои бисёре аз онҳо ин ҷанг охирин саҳифаи зиндагияшон гардид. Бо вуҷуди талафоти зиёд, корнамоиҳои онҳо дар дили наслҳои оянда ҳамчун рамзи шуҷоат ва садоқат ба Ватан боқӣ хоҳанд монд.
Сайфулло Раҳматов, як шахсияти маъруфи таърихи ҷанг ва муҳофизати Ватан, соли 1924 дар деҳаи Бешбулоки ноҳияи Дангара таваллуд ёфтааст. Ӯ ба як насли ҷанговарони шуҷоъ ва содиқ ба Ватан мансуб мебошад. Вақте ки ӯ 5 сентябри соли 1942 ба сафи Артиши Сурх даъват гардид, танҳо 18 сол дошт ва ба сафи низомиёни шӯравӣ пайваст. Пас аз омӯзиши шашмоҳаи худ дар шаҳри Уляновск, ӯ ба ҷабҳа фиристода шуд.
Сайфулло Раҳматов дар ҷанги Бузурги Ватанӣ, бо ҳайати полки 266-уми дивизияи 87–уми фронти Украина дар муҳорибаҳои шадиди Запароже, Кривой Рог, Днепропетровск ва Днепродзержинск иштирок намуд. Муҳорибаҳо дар ин шаҳракҳо таърихи ҷангро бо таҳаввулоти муҳими худ шенасо карданд, ва Раҳматов ба сифати сарбози бо шуҷоат ва матонат бо душманон мубориза мебурд.
Бо вуҷуди ҷангҳои шадид ва маъзаратҳои шадид, Сайфулло се маротиба захмӣ шуд ва баъди се соли ҷангӣ дар соли 1944, бо маъюбии гурӯҳи дуюм ба Ватан баргашт. Баъд аз ҷанг, ӯ дар колхоз ва корхонаҳои мухталиф, аз ҷумла дар комбинати хизматрасонии маишии Кангурт ва дар колхози «Коммунизм»-и ноҳияи Кӯшониён фаъолият намуд. Вай пайваста дар ҳифзи манфиатҳои одамон ва аҳамияти зиндагии осоишта кор мекард. Солҳои зиёд, Сайфулло Раҳматов раёсати Шӯрои собиқадорони ҷангу меҳнати ҷамоати Меҳнатободро ба уҳда дошт. Маъруфият ва қадрдонии ӯ бо ордени Ҷанги Бузурги Ватанӣ, медали “Барои шуҷоат” ва чандин медалҳои ҷашнӣ ва хизматӣ сабт шудааст.
Тоҷиддин Носиров, ки дар соли 1943 ба фронт рафтааст, иштиёқ ва омодагии худро барои муҳофизати Ватан ба ёдгоҳ гузоштааст. Вай, ба иловаи ҷангҳои шадиди назди Москва, дар муҳорибаҳои муҳим дар назди Смоленск ва дигар минтақаҳои ҷангалҳое, ки мавзеъҳои муҳими таърихиро таъсир кард, ҷасорат нишон дод. Тоҷиддин Носиров шахсияти ғайриоддӣ буд, ки ҳардӯстии беандозаро нишон дода, бахусус дар ҳайати ҷамоат дар корҳои ҷамъиятӣ ва ҳимояи Ватан ҳидоят мекард. Вай бо орден ва медалҳои гуногун, ки барои хизматҳои аҷибаш дар ҷанг ба даст овардааст, арзиш ва шукронаи ҷабҳаи ӯро муҳайё сохтааст.
Маъюби ҷанг ва вафо дар хидмати Ватан –пас аз ҷанг ва осеб дидани худ, Тоҷиддин Носиров ба деҳаи Хурсанди ноҳияи Кӯшониён баргашт ва, ба ҳимояи шукронаи миллат, пайваста бо ҷавонон дар муқобила бо дахолати эҳсосоти манфии муҳофизатӣ ҳидоят мекард.
Ӯ баъди ҷанг дар деҳаи Хурсанди ноҳияи Кӯшониён зиндагӣ карда, чун шахси фидоиву ватандӯст ҷавононро ба ҳимояи Ватан даъват мекард.
Темур Маҳмадалиев соли 1924 дар ноҳияи Кангурт (ҳоло Темурмалик) таваллуд ёфта, бо шавқу хоҳиши хидмат ба Ватан 1 сентябри соли 1942 ба сафи Артиши Сурх даъват шуд. Бо овозхондаи махсус дар шаҳри Мелекеси вилояти Уляновск таҳсил кардан, ӯ ба ҷанг пеш рафта, аввал дар ҷангҳои Курск ва сипас дар шаҳракҳои Орёл, Харков, Киев ва Житомир иштирок кард. Темур Маҳмадалиев бо хислати аҷиби ҷанговарӣ ва ҷасорат дар муҳорибаҳои шадид роҳи худро тай кард.
Далерӣ дар ҷанг ва ёддошт дар хизмати Ватан – Темур дар соли 1944 дар фронти Ленинград шод омад ва барои озодсозии Латвия, Литва, Карелия ва Петрозаводск ҷангид. Ӯ ду маротиба бо шиддат захмӣ шуда, бо назардошти донишу матонат дар ҷанг мақоми маъюбӣ гирифт. Дар пасзаминаи ҷанг, бо орденҳои гуногун ба уҳда гирифт ва заҳматҳои худро ба рушди иқтисодӣ ва равнақи кишоварзӣ нишон дод.
Соли 1947 ба Тоҷикистон баргашта, дар колхози “Коммунизм” ба ҳайси муҳосиб, бригадир ва мудири ферма фаъолият намуд. Ӯ соҳиби чандин ордену медалҳо, аз ҷумла 4 медали «Барои шуҷоат» ва ордени Ҷанги Бузурги Ватанӣ гардид.
Мусофир Абдуллоев соли 1920 дар ноҳияи Ховалинг таваллуд шудааст. Ӯ бо ихтисоси омӯзгор дар ақибгоҳ хизматҳои шоиста анҷом дода, дар ташкили таблиғот ва сафарбарии мардум ба фронт нақши муҳим бозид. Соли 1947 бо шаҳодатномаи иштирокчии ҶБВ сарфароз гаштааст.
Баъзе аз онҳо ҳатто ба дараҷаҳои фармондеҳӣ расида, дар ҳайати қувваҳои ҳарбии муттаҳида амал мекарданд. Онҳое, асосӣ зинда баргаштанд, баъдан дар рушди иқтисодиву иҷтимоии ноҳия саҳми назаррас гузоштанд.
Баъд аз ҷанг ба омӯзгорӣ баргашта, бо медалҳои «Барои меҳнати шуҷоатнок дар солҳои ҶБВ», «50-солагии СССР», «100-солагии В.И. Ленин» ва унвони «Аълочии маорифи халқи Тоҷикистон» қадрдонӣ гардидааст.
Ҳар яке аз ин фарзандони шуҷоъ бо ҷасорату муҳаббат ба Ватан дар саҳифаҳои таърихӣ нақши барҷаста гузоштаанд. Онҳо на танҳо дар майдони ҷанг, балки дар замони сулҳ низ чун созандагони ҷомеа, мураббиёни ҷавон ва фаъолони ҷамъиятӣ шинохта шудаанд. Ном ва корнамоиҳои онҳо бояд дар китобҳои таърих, дарсҳои тарбиявӣ ва ёдгориҳои миллӣ нигоҳ дошта шаванд.
Насли ҷанговарони Ҷанги Бузурги Ватанӣ (с. 1941-1945) мисли Сайфулло Раҳматов, Тоҷиддин Носиров, Темур Маҳмадалиев, Мусофир Абдуллоев ва Саттор Қодиров бо шуҷоат, садоқат ва фидокориҳои худ дар саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик бо ҳарфҳои заррин сабт шудаанд. Корнамоии онҳо на танҳо сабақи таърихӣ, балки раҳнамои ахлоқиву ватандӯстӣ барои насли имрӯз ва фардо мебошад.
А. Валиев,
Донишгоҳи давлатиии Бохтар ба номи Носири Хусрав