Дар таърихи муносибатҳои байналмилалии кишварҳои Осиёи Марказӣ, санаи 31-уми марти соли 2025 ҳамчун як рӯзи таърихӣ сабт хоҳад шуд. Зеро маҳз дар ин рӯз, дар шаҳри Хуҷанд, се кишвари ҳамсарҳад — Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон — ба созиш расиданд, ки нуқтаи сегонаи сарҳадии байни кишварҳояшонро ба таври муштарак муайян ва аломатгузорӣ намоянд.
Ин тавофуқ як иқдоми рамзӣ нест — он як марҳалаи навро дар равобити минтақавӣ оғоз мебахшад: марҳалае, ки ба ҷойи баҳсҳои давомдор ва шиддатҳои сарҳадӣ, таваҷҷуҳро ба тараққиёти муштарак, эътимоди тарафайн ва иродаи ҳамгироӣ равона мекунад.
Ҳарчанд дар нигоҳи аввал ба назар мерасад, ки созишномаи мазкур як масъалаи техникӣ ва геодезист, вале дар асл он маҷмӯаи густурдаи мавзӯъҳоро дар бар мегирад: аз таъмини амнияти минтақа ва танзими ҳаракати мардуми маҳаллӣ то дастрасӣ ба захираҳои табиӣ ва ҳамоҳангсозии лоиҳаҳои инфрасохторӣ.
Нуқтаи мушаххаси пайвастшавии марзҳо дар минтақаи куҳии марзи Суғди Тоҷикистон, Боткенди Қирғизистон ва Намангани Узбекистон ҷойгир аст. То имрӯз, набуди аломати расмии ин нуқта сабаби номуайяниҳо ва нофаҳмиҳо шуда буд, ки баъзан ба танишҳои маҳаллӣ сабаб мешуд.
Барои мардуми минтақаҳои наздимарзӣ, ки шояд аз ҳама бештар аз мушкилоти номуайян будани хатти сарҳад зарар медиданд, ин тавофуқ сабукии рӯҳиву иҷтимоӣ меорад. Хонаводаҳое, ки солҳои дароз аз эҳтимоли маҳдудиятҳои ҳаракат, даргириҳо ва таҳдидҳои амниятӣ нигарон буданд, акнун метавонанд бо умед ба оянда назар кунанд.
Ин амал — ба истилоҳи дигар — “осмони шаффоф” бар болои минтақаҳои сарҳадист, ки барои наслҳои оянда фазои ором ва эҳтироми байниҳамдигариро таъмин хоҳад кард.
Аз назари дипломатӣ, имзои чунин созишнома дар давраи муосир, ки ҷаҳон пур аз ихтилофҳост, як намунаи равшани дипломатияи масъул ва хирадмандона мебошад. Се кишвар, ки дар гузашта дар масъалаҳои марзӣ назари мухталиф доштанд, акнун бо иродаи сиёсӣ ва муколамаи созанда тавонистанд ба як тавофуқи муштарак бирасанд.
Ин раванд, бешубҳа, дарк ва эҳтироми нави байни роҳбарон ва миллатҳоро инъикос мекунад — дарке, ки сулҳ арзишест болотар аз ҳама баҳсҳои таърихӣ.
Ҳалли масъалаи нуқтаи сегона имкон медиҳад, ки лоиҳаҳои калонҳаҷми минтақавӣ — аз ҷумла дар бахшҳои нақлиёт, тиҷорат, нерӯ ва захираҳои об — бо самаранокии бештар ва бо ҳамоҳангсозии беҳтар амалӣ шаванд.
Сарҳадҳое, ки то имрӯз бештар ҳамчун маҳдудият дида мешуданд, акнун метавонанд ба василаи робита ва рушди муштарак табдил ёбанд.
Ин созишнома се манфиати аслӣ ба бор меорад:
1. Амният ва суботи минтақавӣ, ки бо муайянсозии сарҳад тақвият меёбад;
2. Равобити дӯстонаи байни халқҳо, ки бар заминаи эътимод ва эҳтиром рушд мекунад;
3. Иқтисоди минтақавӣ, ки бо ҳамкорӣ ва ҳамоҳангӣ рушд хоҳад кард.
Ин тавофуқ як нуқтаи одии ҷуғрофӣ нест — он нуқтаи ибтидои нави ҳамкории минтақавии асри XXI мебошад.
Алиева Гулнора,
номзади илмҳои педагогӣ
